Trong nhiếp ảnh, làm chủ ánh sáng là tiền đề quan trọng để có được bức ảnh đẹp và một trong những vẻ đẹp mà ánh sáng tạo ra là bóng.
Bóng có thể phân ra thành nhiều loại: bóng đổ, bóng đối xứng, bóng đen… Mỗi loại có một cái hay riêng và tạo ra những bức hình nghệ thuật độc đáo.
Bóng đổ
Mặt trời mới mọc hoặc sắp lặn… thì bóng
càng dài. Ảnh: Đến trường. Tác giả: Lâm Phúc
Bóng đổ được hiểu là bóng của một vật thể. Nó chính là bóng đen theo hình dáng, kích thước của vật, được nguồn sáng chính hắt ra theo hướng chiếu. Trong toán học, người ta gọi là hình chiếu. Thông thường chỉ có hình chiếu vuông góc (góc chiếu bằng 90 độ), nhưng thực tế góc chiếu lại là một số hoàn toàn không biết trước. Bóng đổ đôi khi cũng được gọi là bóng ngả.
Cái hay của bóng đổ là hình dáng của chúng phụ thuộc vào bề mặt nơi bóng xuất hiện. Để đơn giản, tạm gọi là mặt đổ bóng. Mặt đổ bóng càng phẳng, như bức tường, thì bóng đen càng in rõ. Nhưng nếu gồ ghề, lồi lõm, ví dụ, sa mạc, bãi cát, thì bóng sẽ thành đường uốn khúc, cong queo. Cần lưu ý là mặt đổ bóng không chỉ cố định mà có thể thay đổi như mặt nước lúc gợn sóng. Có lúc, bạn phải cố tình tạo sự gợn sóng này để cho cảnh sắc đẹp và có hồn hơn.
Trong lò gạch. Ảnh: Haikeu (Hải Thịnh)
Bóng đổ phụ thuộc vào một số yếu tố
Cường độ ánh sáng và khoảng cách của nguồn sáng chính. Cường độ càng mạnh, khoảng cách càng gần bóng càng sẫm, càng sắc cạnh nhưng chi tiết lại kém rõ. Tuy nhiên, lúc đó độ tương phản đen trắng càng cao, cảm giác chói chang càng lớn. Ngược lại, bóng càng mờ nhạt càng cho cảm giác dịu mát.
Hướng chiếu sáng. Hướng chiếu sáng càng nằm ngang – nếu nguồn sáng chính là mặt trời thì đó là thời điểm càng gần mặt trời mọc và lặn – bóng đổ càng dài. Bóng sẽ mất khi chiếu chủ thể vuông góc với mặt đổ bóng, còn hiểu là chiếu đúng đỉnh đầu.
Bóng đổ tôn thêm vẻ đẹp, ý nghĩa của chủ thể bằng hình dáng và sự tương phản của nó. Có thể bóng cũng chính là đối tượng chụp, lúc này, chủ thể trở thành chủ thể gián tiếp.
Nhiều nhiếp ảnh gia thích lấy bóng đổ làm chủ đề gián tiếp, nhưng trong thực tế, việc loại bỏ bóng đổ cũng không kém phần quan trọng. Ví dụ, khi chụp hoa quỳnh nở ban đêm, bạn phải dùng đèn, mà đèn là nguồn sáng chính tạo bóng đổ phía sau. Do đó, ngoài nguồn sáng chính, bạn phải dùng các nguồn sáng phụ chiếu vào bóng để loại bỏ bóng đổ.
Cách để loại bỏ bóng đổ là: Dùng nguồn sáng mạnh chiếu vào bóng để xoá đi. Chọn vị trí để đẩy lùi hậu cảnh vào bóng tối. Hậu cảnh xa chủ thể cũng làm cho bóng đổ không rõ nét.
Bóng đối xứng
Bóng đối xứng của chiếc thuyền trong ảnh Buổi sáng
mùa thu ở vùng Eastern Sierra. Ảnh: Claratvt (Trần Trân)
Làm muối. Ảnh: Việt Hùng
Đây là kết quả của hiện tượng phản xạ ánh sáng xảy ra trong thiên nhiên – còn được gọi là bóng chiếu hay bóng nước.
Điều kiện để vật thể có bóng chiếu hoàn toàn đối xứng là mặt nước phải thật phẳng, thật lặng sóng và phản xạ nhiều ánh sáng. Tuy gương, kính soi mới thỏa mãn được những điều kiện trên, nhưng vật thể như mặt nước, mặt sàn, mặt đường… dù phản xạ yếu hơn, cũng đủ đảm bảo sự đối xứng về hình và chưa phản ảnh đúng sắc độ và độ rõ nét của vật. Chưa kể trường hợp mặt nước bị xao động… do gió thổi hoặc bị vật rơi xuống, hay thuyền bè qua lại.
Muốn chụp bóng đối xứng cho đẹp và sinh động, bạn cần chú ý vị trí quan sát và đặt máy bao giờ cũng cao hơn mặt nước. Ngoài ra, những chi tiết bạn có thể nhìn thấy ở vật nhưng lại không thấy ở ảnh, mà trái lại, qua ảnh, bạn sẽ thấy những phần khuất của vật soi bóng. Bên cạnh đó, cũng chú ý sử dụng kính lọc phân cực (Polarize filter).
Bóng đen
Cây gạo đầu làng. Ảnh: Jonhook (Đức Thọ)
Các nhiếp ảnh gia còn có thể chụp thể loại bóng đen hay còn được gọi là bóng khối, hoặc bóng bản thân.
Khi nguồn sáng chính chiếu vào chủ thể, nó chia chủ thể thành hai vùng rõ rệt. Vùng hướng về nguồn sáng được gọi là vùng sáng, phần không được chiếu sáng chính là bóng đen hay bóng khối. Điều này dễ hiểu nhất khi quan sát mặt trăng, những khi trăng khuyết bạn sẽ thấy cả hai vùng: vùng sáng và bóng đen.
Những bức ảnh chụp bóng đen thường có hậu cảnh là bình minh hoặc hoàng hôn và phần lớn sử dụng ánh sáng ngược – ánh sáng chiếu từ sau lưng chủ thể đến ống kính. Loại ánh sáng này cần có thêm kinh nghiệm về khẩu độ và tốc độ. Nếu chủ đề là chân dung thì ánh sáng trên mặt rất dịu, tóc có viền sáng, mặt không bị nhăn nhó như lúc được chụp bằng ánh sáng phẳng.
Để chụp tốt bóng đen, bạn cần để đối tượng cần chụp đứng ngược sáng hoặc chếch nguồn sáng (mặt trời, bóng đèn). Đo sáng vào nền trời phía sau rồi chuyển qua chế độ M. Có thể cài nhiệt độ màu theo K để cho màu sắc theo ý muốn, hay chụp RAW để dễ điều chỉnh phần mềm Photoshop hơn. Ngoài ra, tùy chủ ý sáng tác mà cũng nên lấy nét vào đối tượng chụp.
Bóng… lộn
Chủ động chụp lấy bóng các em học sinh và quay ngược ảnh
lại 180 độ. Tên ảnh: Giờ tập thể dục. Tác giả: Minh Quân
Một ví dụ về chụp bóng đối xứng và lộn ảnh lại, lấy bóng
làm chủ đạo. Ảnh: Trước giờ thực hành. Tác giả: Anhcobra (Tùng Anh)
Nhiều nhiếp ảnh gia thích lấy bóng đổ làm chủ thể gián tiếp và trong nhiều trường hợp, bóng lại trở thành trung tâm bức hình. Lúc này, hình ảnh trở nên rất cuốn hút.