“Bát bảo lường xà” là nước chè giải khát có 8 vị thuốc. Nó có tác dụng bồi bổ, giải nhiệt, thông tiểu, tiêu độc, lại ngọt thơm dễ uống nên rất thích hợp với những ngày hè nóng bức.
“Bát bảo” là 8 vị thuốc quý, (trà bát bảo – bát là 8, bảo hay bửu là quý, “lường” là đường và “xà” là chữ trà đọc chệch đi. Có người lại gọi loại nước này là “bát bảo lương trà” (lương là lành, tốt).
Thành phần của “bát bảo lường xà” gồm lá tre 20 g (để tươi), rễ cỏ tranh 5 g, hoa hoặc cành lá kim ngân 5 g, rễ ngưu tất 5 g, thục địa 5 g, cam thảo bắc 5 g, ý dĩ 5 g, mía 50 g. Liều lượng mỗi thứ có thể gia giảm, nhưng không nên nấu đặc quá.
Có thể thay lá tre bằng rau má, nhân trần; rễ cỏ tranh bằng râu ngô, lá mã đề; ngưu tất bằng thổ phục linh, tỳ giải; thay kim ngân bằng bồ công anh, sài đất; thục địa bằng huyền sâm, hoàng tinh; cam thảo bắc bằng cam thảo dây, cam thảo đất (hiện nay có xu hướng dùng cỏ ngọt vì cỏ này có độ ngọt cao); ý dĩ bằng hoài sơn, hạt sen.
8 vị thuốc trong “bát bảo lường xà” có thể được chia thành hai nhóm. Nhóm những vị thuốc “mát” gồm lá tre giúp thanh nhiệt, lợi tiểu, giảm sốt; rễ cỏ tranh thông tiểu, cầm máu, làm mát máu; kim ngân thanh nhiệt, giải độc, sát trùng; ngưu tất tán ứ, cường gân, tráng cốt. Nhóm thuốc “bổ” gồm thục địa dưỡng huyết, bổ thận, làm đen tóc; ý dĩ kiện tỳ, bổ phế, thanh nhiệt; cam thảo giải độc, nhuận phế, điều hòa các vị thuốc khác; mía giải khát, mát phổi, lợi đờm, thông tiểu, điều hòa tỳ vị, chống nôn.
Các dược liệu trong “bát bảo lường xà” đều không có độc tính, rất dễ kiếm ở ngay vườn nhà, ngõ xóm hoặc mua ở các cửa hàng Đông dược.
Có thể tự pha chế “bát bảo lường xà” theo cách sau: Cho các dược liệu với liều lượng như đã nêu ở trên (trừ mía chẻ thành thanh nhỏ) vào nồi hoặc ấm nhôm, cùng với một lít nước. Đun đến sôi, rồi giữ âm ỉ trong 15-20 phút là được. Khi dùng, chắt nước uống nóng hoặc để nguội tùy sở thích của từng người. Dùng đến đâu, pha chế đến đó, không nấu nhiều và để nước lưu cữu qua ngày.